در مورد تمام مواد خوراکی و گیاهان دارویی میتوان گفت تقریبا همه این مواد بر اساس ترکیبات شیمیایی و زیستی موجود در آنها دسته بندی و ارزش گذاری میشوند. هر چه یک ماده غذایی یا یک گیاه دارویی حاوی ترکیبات زیستی مهمتر و بیشتری باشد پس به همان نسبت رتبه بالاتری از لحاظ تغذیهای و از لحاظ درمانی خواهد داشت. یکی از گیاهان دارویی که دارای رتبه و رده بالایی برخوردار بوده و جز مهمترین و پر استفاده ترین داروهای گیاهی محسوب میشود قارچ گانودرما میباشد که در این مطلب با این قارچ و خواص آن و همچنین ترکیبات زیستی و شیمیایی که گانودرما را یک داروی گیاهی مهم کرده است صحبت میکنیم.
آشنایی با قارچ گانودرما
بسیاری از قارچهای دارویی خواستگاه آسیایی دارند که بیشتر در کشورهای آسیای شرق یافت میشدند و قارچ گانودرما نیز از این امر مستثنا نبوده به طوریکه در کشورهای چین، ژاپن و کره با نامهای محلی لینگژی (یا لینگزی)، رِیشی و یونگزهی نامیده میشود. در این کشورها قارچ گانودرما سمبل سلامتی، عمر طولانی، شادی و به نوعی اکسیر جاودانگی به شمار میآید. نام علمی و کامل این قارچ گانودرما لوسیدوم کارست بوده و سال هاست که خواص آن به عنوان یک گیاه دارویی از لحاظ علمی و پزشکی به اثبات رسیده و به همین دلیل در بیشتر کشورهای دنیا به پرورش و استفاده از آن پرداختهاند. به دلیل طعم تلخ و بافت خشک و چوبی گانودرما از این قارچ داخل غذا استفاده نمیشود ولی به دلیل خاصیت های انکار ناپذیر آن محصولات متنوعی از گانودرما تولید شده که هر کس بنا به نیاز خود از آنها استفاده میکند که البته در شکل قارچ خشک شده و آسیاب شده موارد مصرف بیشتری دارد. برای اطلاعات تکمیلی در این زمینه می توانید از مقاله طریقه مصرف قارچ گانودرما چیست، استفاده کنید.
خواص و اثرات دارویی قارچ گانودرما
گانودرما لوسیدوم دارای ترکیبات و مواد مغذی بسیاری مانند ویتامینها، پروتئین ها، مواد معدنی، پلی ساکاریدها، کربوهیدراتها و به طور کلی دارای بیش از چهارصد نوع مواد مغذی است که با وجود آنها در صورت استفاده منظم تاثیرات زیادی بر حفظ سلامتی و درمان بیماریها دارد که برای نمونه میتوان از تاثیر آن بر سلامت قلب، گردش خون، درمان کم خونی، سم زدایی بدن، سلامت کبد، سلامت کلیهها، درمان بیماریهای زنان و مردان، پیشگیری از سرطان ها، کمک به روند درمانی انواع سرطان، درمان افسردگی، بهبود خواب شبانه، سلامت دندانها، سلامت پوست، تقویت سیستم ایمنی و بدنی، تقویت ماهیچهها، موثر در کاهش وزن، پیشگیری از آلزایمر و پارکینسون، درمان بیماریهای پوستی، خواص ضد ویروسی قارچ گانودرما در درمان بیماریهای مهم ویروسی مانند زگیل تناسلی، خواص ضد آلرژی و ضد التهابی و بسیاری نقشهای درمانی دیگر نام برد؛ مواردی که نام برده شد تنها بخشی از تاثیرات گانودرما بر سلامت بدن بوده و این همان دلیلی است که به قارچ گانودرما لقب پادشاه گیاهان دارویی و یا جان افزا را دادهاند.
ترکیبات زیستی چیست
ترکیبات زیستی یا زیست مولکولها در واقع ترکیبات آلی بوده که توسط یک موجود زنده ساخته میشود. در واقع این ترکیبات آلی یا درشت مولکول بوده و یا کوچک مولکول؛ برای یک مثال کوچک درشت مولکول مانند کربوهیدراتها و پروتئینها و کوچک مولکول مانند تمام ذراتی که در متابولیسم نقشی را ایفا میکنند. شناخت ترکیبات زیستی یک ماده غذایی در علمی به نام زیست شیمی مورد مطالعه قرار میگیرد که بخش عمده آن شیمی آلی و ترکیبات کربن دار است و واکنشهای آنها در محیط آبی و یا حلال پذیری آنها در آب. پرداختن به تمام جوانب این موضوع بسیار پیچیده است ولی طبق گفتههای قبلی که ترکیبات زیستی موادی هستند که در یک ارگانیسم زنده ساخته میشود در ادامه زیست مولکولهای موجود در قارچ گانودرما را مورد بررسی قرار میدهیم.
ترکیبات زیستی قارچ گانودرما
ترکیبات زیستی قارچ گانودرما همه از اندامهای زایشی و اسپورهای این قارچ تولید شده که شامل بیش از دویست نوع پلی ساکارید و پروتئین و چیزی در حدود صد و چهل ترکیب تری ترپنوئیدی است. ترکیبات زیستی که قابل استخراج از قارچ گانودرما بوده به دو دسته ترکیبات غیر قطبی و ترکیبات قطبی تقسیم میشوند. در ترکیبات غیر قطبی که معمولا لانوسترولها و مشتقات آن مانند اسید گانودریکها هستند در حذف رادیکالهای آزاد و پراکسیداسیون چربیها موثر واقع میشوند. ترکیبات قطبی بیشتر شامل پلی ساکاریدها، پروتئینها و پپتیدها میشود که مهمترین نقش آنها فعالیتهای ضد سرطانی، بالا بردن سیستم ایمنی و قوی کردن سیستم حفاظتی بدن میباشد.
برخی از ترکیبات زیستی غیر قطبی قارچ گانودرما و نقش آنها
- ارگوسترول: تاثیر این ترکیب در تحقیقی که بر روی موش صحرایی انجام شد موجب مهار رشد سلولهای سرطانی مثانه شد و همچنین از دیگر تاثیرات این ترکیب کاهش التهابها و دردهای ناشی از آن، خواص ضد میکروبی و پیشگیری از بروز ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی است.
- گانودریک اسید A: جلوگیری از رشد سلولهای سرطانی پستان
- گانودریک اسید F: فعالیت های ضد التهابی و مهار رشد سلولهای سرطانی به ویژه در سرطان پستان
- اسید گانودریکهای S و TR و گانودرمانوندیول: اثرات ضد ویروسی
- گانودریک اسید X: آپوپتوز سلولهای سرطانی به ویژه در سرطان کبد
- گانودرماسایدهای A و B: اثرات ضد پیری
- گانودرول B: مار رشد سلولهای سرطانی در سرطان پروستات
- گانومایسین A و B: فعالیتهای ضد میکروبی
- و بسیاری ترکیبات مهم و تأثیرگذار دیگر که تفسیر آنها از حوصله این مطلب خارج است
برخی از ترکیبات زیستی و قطبی قارچ گانودرما و نقش آنها
ترکیبات قطبی شامل بیش از ۲۰۰ نوع پلی ساکارید میشود که بیشترین فعالیت آنها در تقویت سیستم ایمنی و اثرات ضد سرطانی بوده که مهمترین آنها گلوکان_D میباشد. پلی ساکاریدهای موجود در گانودرما تأثیرات دیگری مانند کند کردن و مهار رشد سلولهای لوسمی، به دام انداختن و حذف رادیکالهای آزاد، انتقال پیامهای عصبی بین سلولی، جلوگیری از مسمومیت کبد، جلوگیری از تجمع پلاکتها، فعالیتهای ضد ویروسی، ضد التهابی، کنترل و کاهش قند خون، خواص آنتی اکسیدانی، محافظت از DNA در مقابل اشعههایی که ممکن است به بدن برسد را نیز داراست. پپتیدها و پروتئین ها ترکیبات قطبی گانودرما هستند که نقش مهمی در فعالیتهای آنتی اکسیدانی، ضد ویروسی به ویژه ویروس هرپس، مهار رادیکالهای آزاد و کاهش قند خون دارند.
سخن پایانی
زیست مولکولهای قطبی و غیرقطبی قارچ گانودرما بیش از آن هستند که بتوان راجع به همه آنها صحبت کرد و توضیح داد ولی مجموع آنها در کنار هم تأثیراتی حیاتی بر سلامت انسان و مهار بیماریها دارد. نکته مورد توجه در مورد این زیست مولکولها آن است که بیشتر آنها از عصاره گیری اندامها و قسمتهای زاینده خشک شده گانودرما به دست میآیند که بهش عمده آن از اسپورهای گانودرما میباشد.